سلامت و پزشکی

همه می‌دانند که فشار عصبی و عوارض بعد از آن می‌تواند چه بلا‌هایی بر بدن انسان بیاورد. در بدترین حالت آن فرد دچار ایست قلبی و گاهی ایست مغزی و فلجی می‌شود، اما این تمام ماجرا نیست. گاهی شما چنان نا محسوس تحت  فشار عصبی  هستید که اصلا متوجه عوارض ساده ان نمی‌شوید. نادیده گرفتن این اتفاقات به ظاهر کوچک می‌تواند عواقب بد و ناگهانی داشته باشد. پس بهتر است آنچه را که فشار عصبی و استرس بر سر شما می‌آورد بدانید و اگر بیش سه مورد از این‌ها را در خود دیدید سریعتر برای درمان این فشار‌ها اقدام کنید.
ما در اینجا به چند حالت جسمی که از عوارض  فشار‌های عصبی  است اشاره می‌کنیم.
استرس چیست؟
متخصصان می‌گویند: هرگونه اختلال که موجب بر هم زدن سلامت روانی و آرامش جسمی افراد شود، استرس نام دارد و این اختلال زمانی رخ می‌دهد که بدن باید کار‌هایی بیش از حد توانایی خود انجام دهد. در هنگام خطر و تهدید، انسان واکنشی نشان می‌دهد که  مؤسسه علمی فرانکلین  به آن «جهش متابولیک» می‌گوید. در این فرایند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌شود؛ فشار خون، ضربان قلب و تنفس بالا می‌رود و گلوکوز در خون آزاد و آماده تبدیل شدن به انرژی می‌شود؛ فرایند گوارش، تولید مثل و سیستم ایمنی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ جریان خون در پوست کاهش یافته و آستانه تحمل درد افزایش می‌یابد. برخی  نشانه‌های ناشی از استرس  به شرح زیر است.
سردرد
یکی از نشانه‌های استرس سردرد‌های مکرر است. کارشناسان می‌گویند که استرس در افراد اغلب به ایجاد سرددر‌های تنشی منجر می‌شود. این سردرد‌ها هنگامی رخ می‌دهند که تنش در عضلات قسمت بالایی پشت و گردن زیاد باشد. نتیجه نهایی آن انقباض عضلات پوست سر و سردرد‌های شدید است.
از طرف دیگر اضطراب دائمی می‌تواند به سردرد‌های میگرنی دردناک منجر شود که رهایی از آن‌ها دشوار است و برای چند ساعت یا حتی چند روز زمان می برد. برای کاهش سردرد‌های تنشی، پزشکان معمولا بیماران را به حضور در فعالیت‌های آرامش بخش مثل دریافت ماساژ یا حمام گرم تشویق می‌کنند.
در تحقیقات جدید رابطه ای بین شدت درد‌هایی مثل  سردرد ، درد مفاصل و درد‌های عضلانی با استرس شدید اثبات شده است. محققان معتقدند که  استرس ، درد ناشی از التهاب مفاصل و حتی کمردرد را تشدید می‌کند. در محیط کار هم استرسِ کاری در تشدید کمردرد و بروز سردرد‌های تنشی تأثیر دارد.
ناراحتی‌های روحی
افسردگی شایع‌ترین و شناخته شده‌ترین بیماری روحی در عصر حاضر است. در موارد گوناگون جسمی تاثیرات زیاد بر روح و روان افراد باقی می‌ماند. جالب است بدانید که یکی از اثرات مخرب  استرس  بر بدن دچار شدن به افسردگی است. دلیل آن این است که استرس مداوم می‌تواند باعث اجیاد احساس خشم، افسردگی، یا حتی ناامیدی در افراد شود.

با گذشت زمان، فرد قادر به تصمیم گیری درست نبوده و درباره هر مساله‌ای چه در زمینه حرفه‌ای و چه شخصی به شدت نگران می‌شود. در نهایت، این فشار‌ها می‌تواند زمینه‌های احساس فرسودگی و ناتوانی را ایجاد کند و این شرایط روابط شخصی و حرفه‌ای فرد را نیز تحت تاثیر منفی خود قرار می‌دهد.
اگر چنین حالت‌هایی در خود مشاهده کردید سریعا خود را درگیر فعالیت‌های ذهنی مثل مدیتیشن و یوگا کنید. اصلا اجازهه ندهید فشار روانی برای شما ایجاد یک افسردگی مزمن  بکند.
چین و چروک پوست
در ابتدا خیلی تاثیر استرس بر پوست صورت مشخص نیست، اما به مرور زمان خواهید دید که استرس باعث می‌شود که پوست محافظ طبیعی خود را از دست بدهد و در برابر عوامل محرک و عوامل عفونت زا آسیب پذیر شود بنابراین خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و زمینه برای بروز چین و چروک در مناطقی مانند صورت، گردن و یا دست‌ها فراهم می‌شود. این چین و چروک‌ها زودتر از موعد سنی شما رخ می‌دهند و به ان چین و چروک زودهنگام میگویند.
اضافه وزن و مشکلات سوخت وساز
دلیل اینکه استرس مزمن باعث مشکلات متعدد گوارشی می‌شود؛ این است که در طول پاسخ بدن به استرس از فعالیت‌های گوارشی به شدت کاسته می‌شود. نفخ، درد‌های شکمی، یبوست، اسهال، تُرش کردن و سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر از نشانه‌هایی هستند که به شما می‌گویند دچار  استرس  مزمن هستید و آن را جدی بگیرید. دقت کردید برخی افراد در زمان استرس به دنبال غذا خوردن هستند؟ دلیل ان دقیقا همین اتفاق است. در این موارد اغلب تمایل به مصرف مواد غذایی ناسالم و سرشار از قند، چربی، و کالری وجود دارد.
استرس می‌تواند اثری مخرب روی سوخت و ساز بدن داشته باشد، باعث ذخیره چربی در بدن شود که خود عاملی برای تشدید اضطراب است. دنبال کردن یک سبک زندگی فعال می‌تواند با مشغول نگه داشتن ذهن و بدن، سوزاندن کالری‌های اضافی و بازگرداندن اعتماد به نفس در حل این مشکل کمک کند.
فشار خون
یکی از آشناترین تاثیرات استرس بر بدن فشار خون بالاست. عواملی که باعث می‌شوند فشار خون متغییر شود بیشتر ریشه‌های عصبی دارند. هورمون‌های استرس می‌توانند فعالیت قلب را افزایش دهند و با گذشت زمان این شرایط می‌تواند به تنگی عروق منجر شود. اگر به دنبال رفع این مشکل نباشید فشار خون بالا می‌تواند به حمله قلبی و سکته مغزی منجر شود که هر دو می‌توانند مرگبار باشند. یکی از علامت‌هایی که باید جدی بگیرید درد‌های مداوم در سینه است در این شرایط سریعا با یک پزشک صحبت کرده و در پی روش‌هایی برای کاهش استرس خود باشید.
ریزش مو
وقتی خیالتان از مشکلات پوستی و بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین راحت شد بدانید علت اصلی ریز موی شما فقط استرس است. رابزه بین ریزش مو و  استرس یک چرخه مدام است. ریزش مو سطوح استرس را در فرد افزایش می‌دهد و به شکل گیری یک چرخه باطل اضطراب و افسردگی منجر می‌شود. البته راه‌هایی برای احیای مو‌های از دست رفته وجود دارند. ابتدا باید منبع استرسرا پیدا و به آن رسیدگی کنید. پزشک می‌تواند به این مساله کمک کند و روش‌های درمانی که می‌توانند به تحریک رشد مجدد مو‌ها منجر شوند را ارائه کند.
آسیب پذیری بدن
هرچه سطح استرس شما بالاتر باشد سیستم ایمنی بدنتان ضعیف‌تر می‌شود خیلی زود بیماری‌ها را جذب خود می‌کند. استرس سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود فعالیت مبارزه با بیماری‌ها دشوارتر شود. افراد مضطرب و کسانی که زیاد در موقعیت‌های استرس‌زا قرار دارند بیشتر دچار عفونت می‌شوند و در هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلانزا دچار عوارض شدیدتری هستند. استرس همچنین باعث فعالیت‌های تخریبی سیستم ایمنی می‌شود.
انجمن روان‌شناسی آمریکا می‌گوید: استرس درمان و بهبودی را پس از حمله قلبی دشوار می‌کند؛ در مقابل آموزش‌های مدیریت استرس به روند بهبود کمک می‌کند. بر مبنای نظر مؤسسه فرانکلین، استرس سد خونی مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سد از مغز در برابر هر ماده‌ای که وارد بدن می‌شود و قابلیت اثرگذاری بر مغز را دارد مانند دارو، سم و ویروس‌ها محافظت می‌کند. برای کمک به مقابله با آثار استرس، خواب کافی و با کیفیت بالا، دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم که شامل میوه ها، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی و غلات سبوس دار باشد و ورزش منظم را فراموش نکنید. اگر به طور مرتب مریض می‌شوید و دلیل ویروسی و عفونی برای ان ندارید خیلی زود به پزشک مراجعه کنید و منبع استرس را در بدنتان کشف کنید.
بی خوابی
یکی از بدترین عوارض استرس بی خوابی و بدخوابی است. چون خود به تنهایی باعث یک سری فشار‌های عصبی دیگر می‌شود. استرس اغلب مانع خواب خوب شبانه می‌شود، چون باعث می‌شود مغز هنگامی که باید در حال استراحت باشد، همچنان فعال بماند. دربرخی موارد مصرف دارو می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند، اما روندی طولانی مدت دارد. سعی کنید روش‌های کسب ارامش طبیعی را پیدا کنید و اگر موفق نبودید سراغ دارو بروید.
عدم تمایل جنسی
زمانی که استرس زیاد می‌شود میل جنسی کاهش پیدا می‌کند. استرس اثر مستقیم بر سطح هورمون‌ها دارد و تاثیر منفی بر میل جنسی می‌گذارد. احساس ضعف و اضطراب درباره زندگی باعث می‌شود تا مغز شروع به اولویت بندی کند و فضای کمتری برای تولید مثل باقی بماند.
راه‌های مختلف کسب آرامش و ورزش می‌توانند به مقابله با آثار استرس کمک کنند. در نتیجه، فعالیت‌هایی که موجب شادی می‌شوند و به احیای احساس رضایت و اعتماد به نفس کمک می‌کنند را فراموش نکنید.
درد‌های معده و روده
استرس در طولانی مدت می‌تواند به درد و تحریک پذیری در معده، روده و دیگر قسمت‌های دستگاه گوارش منجر شود. این شرایط می‌تواند در همه امور زندگی از جمله خوردن، خوابیدن، کار کردن، یا ورزش کردن اختلال ایجاد کند.
در زمان اضطراب و استرس بدن شما آدرنالین ترشح می‌کند و در این این شرایط مانع گوارش موثر غذا میشود و به درد و ناراحتی دچار می‌شوید. در این مورد، دارو‌هایی که برای درمان مشکلات معده شکل گرفته اند ممکن است تاثیری در تسکین نشانه‌ها نداشته باشند؛ بنابراین باز هم باید به دنبال پیدا کردن منبع این استرس‌ها باشید.

استرس مزمن آثار شدیدی بر حافظه و توانایی یادگیری به جا می‌گذارد. در واقع استرس سلول‌های مغز را نابود می‌کند. بنا بر گزارشات مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، هیپوکام یا مرکز حافظه‌ی مغز در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) تا ۸ درصد کوچک‌تر می‌شود.

در فرایند پاسخ به استرس، هورمون استرسِ کورتیزول، گلوکوز را به ماهیچه‌ها هدایت می‌کند و باعث می‌شود سوخت کمی برای مغز باقی بماند. همچنین کورتیزول با اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی فعالیت سلول‌های ارتباطی مغز را دچار وقفه می‌کند. بدتر اینکه هیپوکام وظیفه‌ی توقف ترشح کورتیزول را به عهده دارد و وقتی به دلیل استرس مزمن دچار آسیب بشود، به خوبی از عهده‌ی این کار بر نمی‌آید و چرخه‌ی آسیب شدیدتر می‌شود.

استرس بیش از هر چیز، توانایی یادگیری را در کودکان تحت تأثیر قرار می‌دهد. یادگیری بر پایه‌ی دسترسی به حافظه ممکن می‌شود. استرس توانایی دسترسی به حافظه را تحت تأثیر قرار می‌دهند و مانع خلق حافظه‌ی جدید می‌شود.

هنوز ارتباط مستقیم میان استرس مزمن و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و بروز سکته اثبات نشده است اما استرس مزمن بر عوامل مؤثر بر این مشکلات تأثیر می‌گذارد. استرس باعث افزایش ضربان و کارکرد قلب می‌شود، رگ‌های قلب را تنگ می‌کند و ضرب‌آهنگ آن را تحث تأثیر قرار می‌دهد. استرس غلظت خون را افزایش می‌دهد که در هنگام خونریزی عامل مثبتی به شمار می‌رود. استرس فشار خون را افزایش می‌دهد و لایه‌ی درونی رگ‌ها را تخریب می‌کند؛ زیرا استرس مزمن التهاب ایجاد می‌کند.

علاوه بر افزایش فشار خون که برای سکته عامل ریسک به شمار می‌رود، سطوح مختلف استرس باعث سختی سرخ‌رگ‌ها (تصلب شرایین) می‌شود که عامل مؤثر دیگری در افزایش احتمال سکته است.

وقتی بدن فکر می‌کند باید آماده‌ی رویارویی با خطری آنی باشد، مبارزه با عفونت‌ها و میکروب‌ها در اولویت قرار نمی‌گیرد. استرس سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مبارزه با بیماری‌ها را دشوارتر می‌کند. افراد مضطرب و افرادی که زیاد در موقعیت‌های استرس‌زا قرار می‌گیرند، بیشتر دچار عفونت می‌شوند و در هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلانزا دچار عوارض شدیدتری می‌شوند.

استرس همچنین باعث فعالیت‌های تخریبی سیستم ایمنی می‌شود. همان‌طور که گفتیم استرسالتهاب ایجاد می‌کند، سیستم ایمنی در پاسخ به این مشکل ترکیباتی به نام سیتوکین ارسال می‌کند. این ترکیبات در حین مبارزه برای از بین بردن عوامل مخرب، به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌رسانند.

التهاب بر ایجاد و تشدید بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری و مشکلات قلبی، آسم، دیابت و سرطان تأثیرگذار است.

به گفته‌ی انجمن روان‌شناسی آمریکا، استرس درمان و بهبودی را پس از حمله‌ی قلبی دشوار می‌کند؛ در مقابل آموزش‌های مدیریت استرس به روند بهبود کمک می‌نماید.

بر مبنای نظر مؤسسه‌ی فرانکلین، استرس سد خونی مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سد از مغز در برابر هر ماده‌ای که وارد بدن می‌شود و قابلیت اثرگذاری بر مغز را دارد مانند دارو، سم و ویروس‌ها محافظت می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند نفوذپذیری سد خونی مغز در سربازان جنگی بیشتر است.

همان‌طور که گفتیم استرس بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیک را که ضروری به نظر نمی‌رسند، متوقف می‌کند. فکر کنید که کاهش جریان خون در پوست چه آثاری به جا می‌گذارد. بدتر از آن اثر استرس مزمن در پیر شدن مغز است! با افزایش سن، سلول‌های مغز از بین می‌روند و سموم، رژیم غذایی نامناسب، ورزش نکردن و اجتناب از روابط اجتماعی هم این مشکل را تشدید می‌کنند. استرس با مختل کردن سد خونی مغز باعث می‌شود سموم وارد مغز شوند، هم‌زمان کورتیزول، هیپوکم را تخریب می‌کند و در نتیجه یادگیری و به‌یادآوری به شدت دچار اختلال می‌شود.

کاهش عملکرد سد خونی مغز، عارضه‌ای است که در مبتلایان به آلزایمر دیده می‌شود. پژوهشی روی افراد سالمند نشان داده‌ است در افراد با سطح بالای کورتیزول اندازه‌ی هیپوکم تا ۱۴ درصد کوچک‌تر است و توانایی این افراد در یادگیری و خلق حافظه‌ی جدید کمتر بوده است. پژوهش دیگری نشان داده است اندازه‌ی هیپوکم با سرعت پیشرفت آلزایمر رابطه دارد.

انجمن روان‌پزشکی آمریکا بر مبنای پژوهشی با موضوع سن فیزیولوژیک در مقابل سن تقویمی اعلام کرده است زنانی که سرپرستی کودکی بیمار یا ناتوان را برای طولانی‌مدت به عهده داشته داشته‌اند، حدود ۱۰ سال پیرتر از سن تقویمی‌شان به نظر می‌رسند؛ زیرا استرس مزمن بر توانایی بازسازی سلول‌های خونی اثر می‌گذارد. استرس همچنین بر ایجاد بیماری‌هایی مانند آرتریت (التهاب مفاصل)، پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی و عروقی که در سالمندان رایج است، تأثیر می‌گذارد.

۵. استرس باعث اضافه وزن و مشکلات گوارشی می‌شود

استرس مزمن باعث مشکلات متعدد گوارشی می‌شود؛ زیرا در طول پاسخ به استرس از شدت فعالیت‌های گوارشی هم کاسته می‌شود. نفخ، دردهای شکمی، یبوست، اسهال، تُرش کردن و سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر از نشانه‌های رایج استرس مزمن هستند. استرس همچنین زخم معده و ورم روده را تشدید می‌کند.

کورتیزول موجب انباشت چربی خطرناک شکمی و افزایش میل به چربی، نمک و شکر می‌شود. خوردن کربوهیدارت‌های ناسالم باعث تسکین رفتارها و کاهش عدم تعادل هورمونی ناشی از پاسخ به استرس می‌شود؛ اما اگر این رفتار تبدیل به عادت شود، ممکن است منجر به مشکلاتی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی شود.

۶. استرس شدید بر روحیات و رابطه‌هایتان تأثیر می‌گذارد

استرس همیشگی با تأثیر بر الگوی خواب، باعث خستگی و کج‌خلقی می‌شود و از قدرت تمرکز و واکنش‌هایتان می‌کاهد. ممکن است در این شرایط قادر به آرام کردن خودتان و کار کردن نباشید. افسردگی یکی از مشکلات رایجی است که در نتیجه‌ی استرس مزمن ایجاد می‌شود. همه‌ی اینها بر کیفیت زندگی‌ و رابطه‌هایتان با دیگران تأثیر می‌گذارد. استرس مزمن باعث می‌شود احساس کنید کنترلی بر زندگی‌تان ندارید.

خوب است بدانید که افراد کمال‌گرا (به دلیل استرس زیاد) بیشتر دچار اختلال در ترشح سروتونین می‌شوند. (سروتونین هورمونی است که پیام «احساس خشنودی» را به مغز منتقل می‌کند.)

۷. استرس درد را افزایش می‌دهد

رابطه‌ی بین شدت دردهایی مانند سردرد، درد مفاصل و دردهای عضلانی با استرس شدید اثبات شده است. به نظر می‌رسد که استرس، درد ناشی از التهاب مفاصل و نیز کمردرد را تشدید می‌کند. استرسِ کاری در تشدید کمردرد و بروز سردردهای تنشی تأثیر دارد.

۸. استرس فعالیت جنسی و باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد

استرس شدید بر میل جنسی زنان و توانایی جنسی مردان تأثیر می‌گذارد. همچنین باعث تشدید سندرم پیش از قاعدگی می‌شود و بر توانایی باروری زنان اثرگذار است. استرس در طول دوران بارداری احتمال زایمان زودرس و سقط جنین را افزایش می‌دهد و موجب تشدید تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی می‌شود.

۹. استرس شدید بر پوست، مو و دندان‌ها اثر می‌گذارد

تغییرات هورمونی ناشی از استرس و کاهش جریان خون در پوست، اثرات منفی بر پوست، مو و دندان‌ها دارد. اگزما یکی از مشکلات رایج ناشی از استرس است. استرس همچنین در بروز آکنه، کهیر، صدفک، ریزش مو و بیماری‌های لثه مؤثر است.

افراد بسیاری برای رهایی از احساسات ناخوشایند ناشی از استرس مزمن، دست به کارهای ویرانگری می‌زنند که به طور موقتی سطح هورمون‌های دوپامین و سروتونین را افزایش می‌دهد. مصرف الکل، تنباکو و غیره، روش‌های رایجی هستند که افراد برای درمان خودسر استرس به‌کار می‌گیرند. استرس شدید همچنین ممکن است منجر به اعتیاد به خوردن، قمار کردن، تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی شود. این رفتارها در درازمدت باعث شدت گرفتن مشکل می‌شود و آثار نامطلوب جسمی و روانی به همراه دارد.

استرس را به حال خودش رها نکنید!

اینکه دندان روی جگر می‌گذارید و این وضعیت را تحمل می‌کنید به این معنا نیست که نمی‌توانید یک زندگی‌ بدون استرس داشته باشید. پژوهش‌های گوناگون نشان‌ داده‌اند که مدیریت استرس و روش‌های تمدد اعصاب به کنار آمدن مؤثرتر با رویدادهای استرس‌زا، عملکرد بهتر در طول آن و بازیابی و بهبودِ پس از آن کمک می‌کنند. از میان عوارض استرس، احساس نداشتن کنترل روی زندگی بیشترین تأثیر منفی را دارد.

رابطه‌ی استرس و حمله‌ی قلبی در مردانی که باور دارند کنترلی بر شغل‌شان ندارند، ثابت شده اشت. این عارضه همچنین نقش مهمی در بروز سندرم حاد عروق کرونر دارد که یکی از نشانه‌های مهم حمله‌ی قلبی است. گزارش‌های مرکز پزشکی دانشگاه مریلند بیانگر این است که سندرم حاد عروق کرونر در مردان پس از کار و پس از یک رویداد استرس‌زا بروز پیدا می‌کند. این نشان می‌دهد افکار و احساسات نقش مهمی در بروز این سندرم دارند. بنابراین مهم نیست که در پیرامون‌تان چه می‌گذرد، شما باید بتوانید کنترل افکار و احساسات‌تان را در دست بگیرید.

زندگی‌تان را در نظر بگیرید و موقعیت‌هایی را که باعث استرس می‌شوند شناسایی کنید. حالات و روحیات‌تان را در نظر بگیرید و افکار و باورهایی را که منجر به شکل‌گیری آنها می‌شوند، شناسایی نمایید. به فعالیت‌های خوشایند بپردازید، ورزش کنید، در اجتماع باشید و با دیگران ارتباط برقرار کنید. اگر در کنترل وزن‌تان به دلیل استرس مزمن مشکل دارید روش‌های کاهش‌دهنده‌ی کورتیزول مانند مصرف گیاهان اداپتوژن (adaptogen) را به‌کار بگیرید.

نمی‌توان همه‌ی استرس زندگی را حذف کرد؛ زیرا زندگی قابل‌ پیش‌بینی نیست! به علاوه برخی از استرس‌ها برای ما سودمند هستند. یک معمای ذهنی چالش‌برانگیز برای تقویت سیستم ایمنی مفید است، درحالی‌که تماشای فیلم‌های پرخشونت باعث ضعیف شدن آن می‌شود. فعالیت‌های ذهنی همچنین به رشد سلول‌های مغز کمک می‌کند. بنابراین به جای تلاش برای حذف استرس (که ممکن نیست) سعی کنید به روشی مؤثر با استرس کنار بیایید.